Lesbisch ouderschap / duomoederschap

Op 1 april 2014 is de Wet juridisch ouderschap van de vrouwelijke partner van de moeder, anders dan door adoptie van kracht geworden. Tot 1 april 2014 kon de vrouwelijke partner van de moeder (ook wel de duomoeder genoemd) alleen juridisch ouder van het kind worden na rechterlijke tussenkomst.

De moeder die het kind draagt (ook wel geboortemoeder genoemd) is volgens de Nederlandse wet automatisch de juridische moeder. Ook heeft de moeder die het kind draagt volgens de Nederlandse wet automatisch het ouderlijk gezag over het kind. Sinds 1 april 2014 zijn er verschillende mogelijkheden voor de duomoeder om, net als de geboortemoeder, de juridische ouder te worden.

Ouderschap voor duomoeder

De niet-geboortemoeder / duomoeder:

• Kan automatisch moeder van het kind worden, als ze getrouwd is of een geregistreerd partnerschap heeft met de geboortemoeder en er gebruik is gemaakt van een onbekende donor via een Nederlandse kliniek (de persoonsidentificerende gegevens van de donor zijn dus geregistreerd). Bij de geboorteaangifte moet de duomoeder dan een verklaring van de Stichting Donorgegevens Kunstmatige Bevruchting (een zogenaamde Ouderschapsverklaring) laten zien. De duomoeder heeft ook gezag.
• Kan het kind erkennen. Het is in Nederland mogelijk om de ongeboren vrucht te erkennen. De duomoeder gaat dan samen met de geboortemoeder naar de ambtenaar van de burgerlijke stand. De geboortemoeder moet namelijk toestemming geven voor de erkenning. Daar kan ook worden aangegeven welke achternaam het kind krijgt. Als de erkenning voor de geboorte heeft plaatsgevonden, is de duomoeder al direct vanaf de geboorte juridisch ouder van het kind. Door de erkenning krijgt de duomoeder ook het gezag.
• Kan het kind adopteren, de zogenaamde duomoederadoptie. Voor de adoptie moet door een advocaat een verzoekschrift bij de rechtbank worden ingediend. Als dit verzoekschrift wordt ingediend tijdens de zwangerschap, heeft de adoptie uiteindelijk terugwerkende kracht tot de geboorte. Achteraf zijn beide moeders dus al vanaf de geboorte de juridische ouders met gezag. Overigens heeft de duomoeder al direct bij de geboorte het gezag, als zij getrouwd is of een geregistreerd partnerschap heeft met de geboortemoeder.

Ouderschap door erkenning of adoptie

Indien de moeders niet met elkaar getrouwd zijn of een geregistreerd partnerschap met elkaar hebben of als de moeders gebruik hebben gemaakt van een bekende donor, dan zal een keuze gemaakt moeten worden tussen erkenning of adoptie. Bedenk dat het niet mogelijk is om het kind te adopteren, als de moeder al de juridisch ouder is geworden door erkenning of met de hulp van een ouderschapsverklaring. Het is dus van belang om van tevoren goed na te denken over de manier waarop u juridisch ouder wenst te worden.

Het voordeel van erkenning is dat het gratis is en dat de duomoeder (als de erkenning voor de geboorte wordt gedaan) direct als ouder op de geboorteakte staat. Ook heeft de duomoeder dan direct, ook als ze niet is getrouwd of een geregistreerd partnerschap heeft, het gezag over het kind. 

Adoptie heeft een aantal voordelen, zoals: 

• Adoptie heeft hoogstwaarschijnlijk een betere acceptatie in het buitenland; dat is ook van belang als het volwassen kind later in het buitenland gaat wonen of studeren.
• De donor spreekt zich in de adoptieprocedure meteen uit en kan dus niet, zoals bij de erkenning, later nog bezwaar maken tegen de erkenning en daarmee tegen het ouderschap van de duomoeder.
• Het kind kan een erkenning later eenvoudig ongedaan maken, de duomoeder is dan moeder-af. Bij de adoptie kan dat alleen op speciale zware gronden.

Ook het moederschap dat van rechtswege ontstaat, zou tot problemen kunnen leiden in het buitenland. Als u getrouwd bent of een geregistreerd partnerschap hebt, zou u ervoor kunnen kiezen om geen verklaring van de Stichting Donorregistratie op te vragen. Om moeder te worden, zou u dan kunnen adopteren (adoptie is niet mogelijk als er al twee ouders zijn).